Pałac przelewicki wzniesiony został w 1800 roku (data MDCCC umieszczona jest na płycinie nad drzwiami) wg projektu nieznanego architekta, wywodzącego się ze środowiska twórców berlińskich, być może przez Heinricha Gentza. Fundatorem budowy był pochodzący z Berlina August Heinrich Borgstede, który - jak donosiła ówczesna prasa - "swoim działaniem dla majątku przelewickiego przemienił go w najpiękniejszą wiejską siedzibę na Pomorzu". W 1821 roku pałac wraz z majątkiem w Przelewicach kupił książę August Pruski, bratanek króla Fryderyka II Wielkiego, dla swej przyjaciółki Marii Augusty Arndt, która mieszkała w pałacu do śmierci w 1834 roku. W 1825 roku otrzymała tytuł "pani na Przelewicach". Od 1876 roku obiekt przeszedł w ręce Caspara Lachmana, a w 1922 roku stał się własnością Conrada von Borsiga, który obok pałacu założył istniejący do dziś ogród dendrologiczny.
Pałac założony na planie wydłużonego prostokąta uzyska. formę podpiwniczonej, dwukondygnacyjnej budowli przykrytej dachem naczółkowym. Zgodnie z założeniami klasycyzmu berlińskiego architekt zaproponował oszczędne podziały elewacji, sprowadzone do gzymsu kordonowego i rytmu prostokątnych okien, dłuższych na parterze i krótszych na piętrze, ozdobionych prostymi odcinkami gzymsów nadokiennych opartych na kroksztynach. Monotonię podziałów na fasadzie przerwał ryzalit, opracowany w oparciu o podziały "wielkiego porządku" ze sztuki antycznej. Cofnięte z lica prostokątne wejście, ujęte boniowanymi pasami muru i dwoma kolumnami w porządku jońskim, zwieńczono półkolistym nadświetlem z opaską i kluczem w zwieńczeniu oraz belkowaniem z podwójnymi lizenami w porządku toskańskim. Całość zwieńczono trójkątnym tympanonem wypełnionym płaskorzeźbą; drugą umieszczono w płycinie nad wejściem. W 13-osiowej elewacji ogrodowej (północnej) wyróżniono trzyosiową część środkową, cofając ją nieznacznie względem lica, które pokryto fakturą boniowania. Występujące tu otwory zakomponowano w trzech półkolistych arkadach. W elewacjach szczytowych umieszczono po trzy okna a w szczytach charakterystyczne półkoliste naświetla.
Relief w tympanonie przedstawia dwie półleżące postaci kobiece w układzie antytetycznym, trzymające w rękach napełnione owocami rogi obfitości. Oś reliefu wyznacza profilowana kolumna, której kapitel ma kształt patery z owocami. W płycinie nad drzwiami zakomponowano relief o tematyce alegorycznej, z boginią ziemi Ceres trzymająca sierp i wiązkę kłosów, z postacią pasterza wspartego na lasce i rozdzielająca obie postaci rzeźbą barana.
Wnętrze pałacu rozplanowano w układzie dwutraktowym, z kolistym holem na osi wejścia w fasadzie i salą balową z zaokrąglonymi narożami na osi wejścia w elewacji ogrodowej. We wnętrzu holu ustawiono osiem drewnianych kolumn w porządku jońskim, wspierających antresolę ujętą balustradą wypełnioną tralkami. W ścianach, pokrytych pierwotnie polichromiami, umieszczono cztery półkoliście zakończone nisze, w których ustawione były zapewne rzeźby antyczne. W kolorystyce imitującej marmur pomalowane zostały również kolumny. Schody prowadzące na piętro ulokowano w pomieszczeniu po lewej stronie holu.
Po 1945 roku pałac zaadaptowano na mieszkania pracowników Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Nie remontowany popadł jednak w ruinę i w 1971 roku został opuszczony. W 1994 roku przejęty został przez Urząd Gminy w Przelewicach. W latach 2004-06 został odbudowany i adaptowany na ośrodek konferencyjny.
Przelewickie założenie pałacowo-dworskie należy do grupy cennych XIX-wiecznych zespołów rezydencjonalnych Pomorza, a arboretum otaczające pałac jest jedną z najwartościowszych placówek dendrologicznych w Polsce.
Ogród Dendrologiczny w Przelewicach to perła przyrodnicza Pomorza Zachodniego i jeden z najcenniejszych obiektów przyrodniczych w Polsce. Bogata kolekcja drzew i krzewów ze strefy klimatu umiarkowanego całego świata na powierzchni 30 ha przyciąga tysiące turystów. W odbudowanym w 2006 r. XIX wiecznym pałacu mieszczą się sale konferencyjne, szkoleniowe, laboratoria i pokoje gościnne.
Podstawowe cele i zadania Ogrodu Dendrologicznego to:
utrzymanie i rozwój kolekcji roślin drzewiastych strefy umiarkowanej,
badania nad aklimatyzacją i reintrodukcją wartościowych gatunków w tym rzadkich i ginących,
udostępnienie kolekcji i informacji o niej dla celów naukowych i dydaktycznych.
Ogród
Przy opisie historycznych części parku głos oddajemy założycielowi cytując referat, który wygłosił goszcząc u siebie kolegów z Niemieckiego Towarzystwa Dendrologicznego (rocznik nr 51 rok 1938).
”Polana śródleśna [...] wiosną rozkwita miodunkami, pierwiosnkami, ciemiernikami, ..., niezapominajkami konwaliami i groszkami, a na jej obrzeżach kwitną krzewy takie jak tawulce, oczary, derenie, głogi, ligustry i wierzby. W tle widać piękne grupy sosny wejmutki i drzew rodzimych, oraz zbudowane przez wcześniejszego właściciela księcia Augusta Pruskiego mauzoleum rodziny von Prillwitz. Latem kwitną tu chabry, parzydło leśne, starce, lilie, tojeście, żurawki, groszki, Inula, skalnice i in. Po nich zakwitają hortensje, a zimę wita świecznica japońska ...”
Krzewy na skraju „polany” rozrosły się tak mocno, że przestrzeń między nimi nie zasługuje już na takie miano. Trudno byłoby też odnaleźć dawne ścieżki. Mimo to, ta część parku zachowała swój urok. Wiosną w runie zakwitają tu niezliczone przebiśniegi, śnieżyce i cebulice. Równie wcześnie zakwitają oczary oraz derenie. Mauzoleum otaczają buki, wiązy i jawory, którym towarzyszą cisy i bluszcze wprowadzające nieco melancholijny nastrój odpowiedni dla tego zakątka. Zniszczone po wojnie mauzoleum jest dziś już tylko ruiną, ale zachowane fragmenty murów pozwalają docenić nie tylko talent architekta, ale również kunszt dawnych rzemieślników.
Info : Ogród Dendrologiczny
Yorumlar